Zločini protiv čovječnosti – nexus optuženog sa krivičnim djelom
Član 172. Krivičnog zakona Bosne i Hercegovine („Službeni glasnik Bosne i Hercegovine“, br. 3/2003, 32/2003 – ispr., 37/2003, 54/2004, 61/2004, 30/2005, 53/2006, 55/2006, 8/2010, 47/2014, 22/2015, 40/2015 i 35/2018)
Činjenica neospornog postojanja širokog i sistematičnog napada na određenom geografskom području ne znači da a priori svaki zločin počinjen na toj teritoriji ispunjava bitna obilježja krivičnog djela Zločini protiv čovječnosti iz člana 172. KZ BiH, u slučaju kada sud utvrdi da je svijest izvršioca i kontekst razumijevanja u domenu i okviru postojanja rata, te je njegove radnje tada potrebno u takvom obimu i kvalifikovati (Ratni zločin protiv civilnog stanovništva iz člana 142. KZ SFRJ).
Iz obrazloženja:
Pri tome, Apelaciono vijeće je već ranije utvrdilo da je na području opštine Prijedor pak tempore criminis postojao širok i sistematičan napad. Nije sporno da (ne)postojanje oružanog sukoba ne isključuje i postojanje širokog i sistematičnog napada. Apelaciono vijeće je cijenilo da oružani sukob postoji
kada god se pribjegne oružanoj sili između država ili je to produženo oružano nasilje između državnih vlasti i organizovanih naoružanih grupa ili između takvih grupa unutar jedne države, pri čemu područje na kojem se konkretno odvijaju borbe ne mora se nužno poklapati sa geografskom zonom za koju se primjenjuje ratno pravo. Ono se primjenjuje na čitavoj teritoriji zaraćenih država, odnosno u slučaju internih oružanih sukoba, na čitavoj teritoriji pod kontrolom jedne od strana, nezavisno od toga da li se na tom mjestu stvarno vode borbe, sve do zaključenja mira ili, u slučaju unutrašnjih sukoba, sve dok se ne pronađe mirno rješenje. Dakle, kršenje zakona i običaja ratovanja mogu se počiniti u vrijeme i na mjestu gdje se ne vode nikakve borbe, pri čemu mogu biti direktno povezane sa nesporno uopšte postojećim ratnim stanjem, kao i oružanim sukobima na određenim drugim teritorijima države koja je proglasila ratno stanje, bez obzira što se na mjestu počinjenja djela dešava i širok i sistematičan napad. Kako je to prethodno obrazloženo, nesporno postojanje širokog i sistematičnog napada od strane jedne strane, automatski svakog njenog pripadnika i njegovo počinjeno djelo, bez segmenta dokazanog znanja za isti, ne podvodi pod inkriminaciju Zločina protiv čovječnosti. Ali isto to djelo počinioca može, i veže, za postojanje rata, što implicira primjenu ratnog prava. Zbog toga je u konkretnom predmetu, utvrđena tijesna veza između inkriminacije optuženog P. kao pripadnika VRS, i postojanja rata u vremenu postavljenom optužbom. Navedena veza postoji čak i ako zločini nisu počinjeni u vrijeme aktuelnih borbi ili na samom mjestu njihovog odvijanja, obzirom da je takav uslov zadovoljen sve dok su zločini u tijesnoj vezi sa neprijateljstvima koja su se odvijala na drugim dijelovima teritorije pod kontrolom strana u sukobu.
Stoga, ako se uzme u obzir da iz dokazne građe nesporno proizilazi da je u inkriminisano vrijeme i na inkriminisanom području postojalo ratno stanje, koje u sebi sublimira skup oružanih sukoba na različitim teritorijama države, što nesumnjivo proizilazi iz Odluke Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine, „Sl. list R BiH”, broj 07/92 od 20. juna 1992. godine (T-22), kojom je proglašeno ratno stanje, te koje je trajalo do decembra 1995. godine (T-23: Odluka o ukidanju ratnog stanja), a da optuženi S. P. predmetnu inkriminaciju poduzima kao pripadnik VRS, koja jeste strana u sukobu u kontekstu uopšte postojanja rata, onda je nesporna poveznica njegovog djelovanja. Ratni zločin nije nužno neko planirano djelo niti plod neke politike. Ne traži se uzročno- posljedična veza rata, oružanog sukoba i počinjenja zločina, ali se u najmanju ruku traži da je postojanje rata, oružanog sukoba u znatnoj mjeri utjecalo na sposobnost počinioca (o čemu će u nastavku biti dato obrazloženje) da počini
zločin, njegovu odluku da ga počini, način počinjenja zločina ili cilj s kojim je počinjen. Stoga je za zaključak da je konkretno krivično djelo usko povezano s ratom, dovoljno ako se utvrdi, kao što je ovdje slučaj, da je počinilac djelovao za vrijeme rata. Zaključak Apelacionog vijeća o tom pitanju nije sporan.58 Apelaciono vijeće zaključuje da optuženi S. P. djeluje i čini zločin za vrijeme dok se odvija i širok i sistematičan napad na području opštine Prijedor, ali takvo djelo ne poduzima kao dio napada, već njegova svijest i kontekst razumijevanja ima domet u okviru postojanja rata na teritoriji Bosne i Hercegovine, kako je to nesporno utvrđeno, zbog čega su njegove radnje u takvom obimu i kvalifikovane.
Stoga, nesporno je da je u konkretnom slučaju ispunjeno postojanje rata – ratnog stanja kao jednog od alternativnih opštih elemenata krivičnog djela iz člana 142. stav 1. KZ SFRJ, a na koje ispunjenje se naslanja i sljedeći uslov predmetnog krivičnog djela kako ga je kvalifikovalo ovo Vijeće.
(Presuda vijeća Apelacionog odjeljenja Suda BiH, broj: S1 1 K 026570 19 Kžk od 16.07.2020. godine)
