PRAVNI STAUS I OSNIVANJE UDRUŽENJA GRAĐANA U BIH
Kada čujemo pojam „Udruženje Građana“ većini čitatelja je poznato da su to tkz. nevladine organizacije koje se osnivaju po posebnim zakonskim propisima. Ako konsultujemo zakonsku regulativu zaključićemo da je u Bosni i Hercegovini ova zakonska regulativa regulisana kako na novou Bosne i Hercegovine tako i na nivou entiteta. Na nivou Bosne i Hercegovinre je primjenjljiv „Zakona o udruženjima i fondacijam BiH“ a na nivou entiteta se primjenjuje dva zakona i to „Zakon o udruženjima i fondacijama FBiH„ i „Zakon o fondacijama i udruženjima RS-e“. Iz imena navedenih zakona se vidi da udruženja građana su neodvojiva od fondacija. Naravno iako su ove nevladine organizacije regulisane istim zakonskim propisima, one se ne mogu poistovjetiti. Prema odredbama Zakona o udruženjima i fondacijama BiH „udruženje je, u smislu ovog zakona, svaki oblik dobrovoljnog povezivanja više fizičkih ili pravnih lica radi unapređenja i ostvarivanja nekog zajedničkog ili općeg interesa ili cilja, u skladu s Ustavom i Zakonom, a čija osnovna svrha nije sticanje dobiti.”
“Fondacija je pravno lice koje nema svoje članstvo, a cilj njenog osnivanja je upravljanje određenom imovinom u općem ili zajedničkom interesu”.
Iz navedenih definicija se vidi da su udruženja nevladine organizacije koje imaju članstvo i osnivaju se isključivo radi ostvarivanja svojih programskih ciljeva koji članovi udruženja definišu, a na temelju čega se obavljaju i djelatnosti definisane općim aktima udruženja. Udruženje u pravilu ne može obavljati profitabilne privredne djelatnosti, ali može osnivati privredna društva koja se mogu baviti privrednim profitabilnim djelatnostima. U praksi većina lica koji žele da osnivaju udruženje postavljaju pitanje čime se udruženje može baviti misleći na profitabilne djelatnosti. Zbog toga treba jasno istaći da udruženje ne može obavljati djelatnosti kojim se stiče profit, ali može osnovati preduzeće koje ostvaruje profit. Udruženje se finansira isključivo iz donacija, članarine članova i dobiti koje ostvari privredno društvo koje je osnovalo.
Za razliku od udruženja fondacije se osnivaju isključivo radi upravljanjem imovinom i općem ili zajedničkom interesu. Fondacije u ovom radu neće biti predmet intersovanja autora.
Kako osnovati udruženje građana?
Autor želi da u ovom radu edukativno utiče na čitaoce na način da u što je moguće kraćim crtama da upute kako i na koji način se osniva udruženje. Shodno naprijed citiranim zakonskim propisima udruženje u BiH se može osnovati na području Bosne i Hercegovine, na području entiteta, ali i na području Kantona u Federaciji Bosne i Hercegovine. Ukoliko se udruženje osniva na području Bosne i Hercegovine organ nadležan za upis udruženja je Ministarstvo pravde BiH, na području entiteta ministarsvo pravde FBiH i ministarstvo pravde RS-a, a na području Kantona Kantonalna ministarstva pravde. U zavisnosti na kojim nivoima su registrovani, udruženja svoje aktivnosti mogu obavljati samo na tim teritorjama, s tim da ista nisu spriječena da saradnju uspostavljaju i sa drugim udruženjima koji su van područja njihovog djelovanja. U praksi je bitna činjenica da u zavisnosti nivoa gdje su registrovani udruženja mogu ostvariti pravo na korištenje budžetskih sredstava lokalne zajednice. Svaka lokalna zajednica svojim budžetom pomaže nevladine organizacije koje su od značaja te lokalne zajednice i logično je da pravo na korištenje tih sredstava imaju udruženja koje su registrovane na području tih lokalnih zajednica.
Udruženje mogu osnovati fizička ili pravna lica. Broj lica koji osnivaju udruženje je minimalno 3. Udruženje mora imati puni i skraćeni naziv kao i sjedište. Također se odlukom o osnivanju mora propisati sadržaj pečata udruženja. Kada lica odluče da osnuju udruženje onda osnivači donose odluku o osnivanju, ali prije toga moraju zakazati osnivačku skupštinu sa jasno definisanim dnevnim redom. Na osnivačkoj skupštini se mora izabrati zapisničar i ovjerivač zapisnika koji će na kraju sa izabranim predsjednikom skupštine potpisati zapisnik. Nakon što se utvrdi dnevni red i izaberu radna tijela skupštine od prisutnih osnivača koji sačinjavaju skupštinu se donosi Odluka o osnivanju. Također se bira predsjednik skupštine, usvaja predloženi statut udruženja, usvaja odluka u imenovanju predjesnika udruženja i upravnog odbora ako ga imenuje skupština, jer Upravni odboor nije obavezan organ upravljanja. Kada se usvoje sve predložene odluke skupština koju sačinjavaju osnivači završava rad. Zakon je jasno definisao šta sadrži akt o osnivanju, a šta sadrži Statut udruženja i to je bitan uvjet da osnivanje udruženja bude zakonito.
Odluka o osnivanju mora sadžravati: a) imena i prezimena, odnosno nazive osnivača i njihova prebivališta, odnosno sjedišta; b) naziv udruženja; c) sjedište i adresu udruženja; d) ciljeve i djelatnosti udruženja; e) ime i prezime i adresu lica ovlaštenog za obavljanje poslova upisa u Registar; f) ime, prezime i potpise osnivača; g) broj i datum osnivačkog akta.
Statut udruženja mora sadržavati: a) naziv udruženja, skraćeni naziv ukoliko postoji, i adresu udruženja; b) ciljeve i djelatnosti udruženja; c) postupak za primanje i isključivanje članova; d) tijela udruženja, način na koji se biraju, ovlaštenja koja imaju, kvorum i pravila glasanja, trajanje mandata, osobu ovlaštenu da sazove skupštinu, uslove i način raspuštanja, odnosno prestanak rada; e) pravila za ostvarivanje, upotrebu i raspolaganje sredstvima udruženja, kao i tijelo koje je ovlašteno za nadzor nad upotrebom tih sredstava; e) način podnošenja finansijskog izvještaja i izvještaja o radu; f) javnost rada; g) postupak za izmjenu i dopunu statuta, ovlaštenje i način donošenja drugih općih akata; h) opis oblika i sadržaj pečata i znaka udruženja; i) zastupanje udruženja; j) uslove i postupak za spajanje, podjela udruženja, odnosno prestanak rada uključujući i bilo kakav poseban kvorum ili pravila za postizanje kvalifikovane većine u postupku glasanja; i k) postupak za raspologanje preostalom imeovinom ili drugim sredstvima u slučaju raspuštanja ili prestanka rada udruženja.
Nadležno ministarstvo propisuje obrasce koji se popunjavaju i čiji sastvni dio su odluka o osnivanju, Statut u 2 primjerka, popis osnivača sa matičnim brojevima potpisima i ovjerenim kopijom ličnih karata fizičkih lica ili akta o osnivanja pravnog lica ako pravno lice osniva udruženje, odluka o osnivanju predsjednika skupštine i lica za zastupanje udruženja, te ako se osniva upravni odbor odluka o osnivanju upravnog odbora. Na kraju se dostavlja dokaz o uplati administrativne takse od 200 KM .
Nakon što ministarstvo dobije zahtjev za upis i ako utvrdi da je zahtjev opravdan i akti urađeni u skladu sa zakonom donosi riješenje o upisu udruženja u registar te sa jednim primjerkom statuta se vraća osnivačima.
Nakon što se dobije riješenje izrađuje se pečat udruženja, otvara žiro račun i udruženje počinje sa radom.
Ovo su osnovne upute za registraciju udruženja koje mogu poslužiti korisnicima ove stranice u edukativno-informativne svrhe.
Izvor: poduzetnice.ba
